Na een grondige restauratie is op 31 augustus jl. de Dorpskerk van Rockanje tijdens een Eredienst in aanwezigheid van vele genodigden en kerkgangers officieel weer in gebruik genomen. ‘Ondanks de vele uren arbeid zijn het geweldige maanden van samenzijn geweest. Het einddoel is nu bereikt.
Fantastisch!’, stelt restauratiecoördinator Ria van Erkel tijdens een eerder gesprek in de consistorie van het eeuwenoude gebouw. Een monument waarover kerkrentmeester Leen Klootwijk tijdens de ingebruikname zou zeggen: ‘vele generaties zijn ons hier al voorgegaan’.
Inzet vrijwilligers: ‘door derden was onbetaalbaar geweest’
Naast de Rijkssubsidie van 80.000 euro zijn het de inwoners geweest die de metamorfose volgens de initiatiefnemers tenslotte grotendeels mogelijk hebben kunnen maken. ‘Met de verkoop in ‘de Snuffelloods’ kan de kerk in stand worden gehouden’, aldus mevr. Van Erkel over hun belangrijk aandeel. ‘Het daarvoor ontvangen geld staat wat betreft de restauratie namelijk los van het geloof. Dit is allemaal dan ook door het hele dorp betaald’.
Er zijn echter wel de nodige tegenvallers geweest, zoals het salpetergehalte in de muren. ‘Als je bepaalde dingen hebt opgeknapt, kom je weer andere dingen tegen. Dat hele proces hebben we in de afgelopen maanden meegemaakt’, legt dhr. Klootwijk uit. De restauratiecoördinator vervolgt: ‘het is eigenlijk net zoals thuis, maar nu heb je met veel meer poppetjes te maken. Ik moest uren aan de telefoon met de betreffende instanties hangen. Nadat ik hen dat op een rustige manier had uitgelegd had iedereen gelukkig het besef om het monumentale gebouw in stand te houden. Zij konden zich er uiteindelijk in vinden’. Eén van de grootste problemen waar het Rijksmonument van rond 1496 bovendien mee kampt is verzakking. In de loop der jaren bedraagt dit zo’n 40 cm in totaal. Financieel en organisatorisch bleek het een te ingrijpend mankement om te verhelpen, maar de grondstructuur is door de nabijgelegen nieuwbouw rondom ‘het Dorpsplein’ in het voordeel veranderd. ‘De tijd zal het leren, maar wetenschappers hebben mij ervan kunnen overtuigen dat het niet zeer noodzakelijk was’. Het herstel van andere onderdelen, zoals de tijdens eerdere werkzaamheden ontdekte fresco’s en glas-in-loodramen, bleek eveneens te kostbaar te zijn.
Hoewel de exacte prijs van de gehele restauratie moeilijk valt te bepalen kan niet worden ontkend dat dit enkele tonnen bedraagt. ‘Zelf hebben we veel gedaan, zoals het ontruimen van de zaal, het in de olie zetten van de banken en aanleggen van elektriciteit. Als je dat allemaal door derden had moeten laten doen was het onbetaalbaar geweest’, benadrukt de kerkrentmeester.
Orgelrestaurateur Van Reil: ‘het ziet eruit en klinkt zoals in de negentiende eeuw’
Een onderdeel dat beslist niet door amateurs onderhanden mocht worden genomen is de restauratie van het Van Oeckelen orgel. Al jaren komt Hans van Reil, eigenaar van de gelijknamige orgelmakerij uit het Gelderse Heerde, voor een jaarlijkse stembeurt naar Rockanje. Het waren voorheen lange gesprekken aan de tafel in de consistorie over de toekomst van het instrument. ‘Met te lang stemmen ga je de historische pijpen beschadigen’, weet deze expert te melden.
In 1934 is zijn uit Duitsland afkomstige grootvader met de zaak begonnen en in 2001 heeft de nu 40-jarige kleinzoon het weer van zijn oom en vader overgenomen. Het bedrijf is internationaal opererend, zowel voor restauratie als nieuwbouw. De huidige eigenaar vertelt met zichtbare passie over zijn ambacht. Het blijkt dat de firma Van Oeckelen voornamelijk voor de provincie Groningen, waar de familie woonde, orgels heeft gemaakt. Eén daarvan staat in het kerkje in Vierhuizen, dat het tv-programma ‘Bankgiro Loterij Restauratie’ heeft gewonnen. Dit type orgel is bekend om zijn bescheidenheid en geschiktheid voor het spelen van psalmen en meezingen. ‘Het ontwerp was altijd passend bij het gebouw. Van Oeckelen’s kunstenaarschap zie je van kerk tot kerk terug. Hij was een vakman’.
Amateurhistoricus Ben Langendoen van de Historische Vereniging Westelijke Voorne twijfelde onlangs nog aan de echtheid van het Rockanjese orgel, omdat in geen van de door hem tot dusver geraadpleegde archieven daadwerkelijk werd aangetoond dat het een door de firma Van Oeckelen vervaardigd instrument betreft. Bij de aanschaf in de jaren tachtig van de negentiende eeuw was er aanvankelijk onenigheid met de bouwer over de kosten en afmetingen. Eén van de aanwezige restaurateurs reageerde op 25 augustus bijna beledigd toen hij met deze prangende vraag werd geconfronteerd. ‘Aan alles is te zien dat het er wel degelijk één is. Ik kan u voor 100 procent garanderen dat het hier een echte Van Oeckelen betreft!’
Al in januari 2008 is het orgel naar de werkplaats in Gelderland meegnomen. Door verschillende van de ongeveer 30 medewerkers is er gedurende driekwart jaar continue aan gewerkt. Vorige week maandag kwam dhr. Van Reil persoonlijk langs om voor de grote opening wat klanken betreft nog ‘de puntjes op de i te zetten’. ‘Het ziet er nu uit en klinkt als in de negentiende eeuw’, meent hij. Het orgel in Rockanje is naar zijn mening uniek in Nederland. ‘Veel orgels worden aan de moderne tijd aangepast en klinken daardoor anders dan dat ze eruit zien. Aan deze is in al die jaren niets aan de pijpen veranderd. Het is misschien een klein orgel, maar het maakt daardoor interessant voor veel liefhebbers. Ik vind het prachtig en een eer om te hebben mogen restaureren’. Onlangs is er zelfs een Japanse organiste met hem meegekomen om het orgel te bespelen. De toestand van het instrument is afhankelijk van verzakkingen. Waarschijnlijk kan het zo’n 40 jaar zonder grote onderhoudsbeurt mee.
Toekomst Dorpskerk: ‘stilstand is achteruitgang’
Dhr. Van Reil was afgelopen zondag één van de zeven sprekers tijdens de Eredienst ter gelegenheid van de ingebruikname. Hoewel het eigenlijk altijd gevaarlijk is om te doen wilde hij toch één persoon in het bijzonder bedanken: ‘Ria uit Rockanje’. ‘In het begin zeiden we gewoon meneer Van Reil en mevrouw Van Erkel tegen elkaar. Na verloop van tijd hoorde ik toen ik mijn voicemail afluisterde steeds vaker: ‘hallo Hans. Hier Ria uit Rockanje. Ik bel je weer voor de restauratie’’.
De toekomst blijft belangrijk voor het ruim vijfhonderd jaar oude gebouw. ‘Nu de restauratie voltooid is kunnen we jaarlijks een klein bedrag krijgen’, stelt een tevreden mevr. Van Erkel. Zo moeten daarvan de buitenmuren worden gevoegd en is het recentelijk vergassen van de boktor en het aanbrengen van de ‘boktorinspectiebrug’ op de zolder belangrijk voor de jaarlijkse verplichte inspectie door de Monumentendienst. ‘Ieder jaar moet het onderhouden worden, want stilstand is achteruitgang’. Het einde van de restauratie van de Dorpskerk van Rockanje betekent daarom zeker niet het einde van ‘de Snuffelloods’.
Jarenlang hebben de vele vrijwilligers zeker niet voor niets hun schouders er flink onder gezet. Voor Kerkrentmeester Klootwijk maken de leeftijd en de historie het al met al vooral een uniek gebouw. De restauratiecoördinator voegt hier tenslotte aan toe: ‘de eenvoud van het gebouw maakt dat het zich onderscheidt van de andere kerken in de omgeving’.